Ο άνθρωπος πάντα ήθελε να γνωρίζει τι θα επακολουθούσε στο μέλλον του. Ανύμπορος να μάθει εξ’ αρχής, κατέφυγε στη λύση του οραματισμού. Στο χώρο της αρχιτεκτονικής οι "οραματιστές" σχεδιάζουν τα κτήρια και τις πόλεις του μέλλοντος. Από τη δεκαετία του 60 με το Ιταλικό superstudio και τους Βρετανούς Archigram έχουμε τις πρώτες εντυπωσιακές φουτουριστικές εικόνες από πόλεις που εκτείνονται απ' την μια πλευρά της γης ως την άλλη, πόλεις που μέσα από μια ποιητική ματιά εκφράζουν το πνεύμα της παγκοσμιοποίησης που μας έχει φτάσει εβδομήντα χρόνια μετά.
Η ίδια νοοτροπία εκφράζεται σε σχέδια και συνθέσεις που το κύριο θέμα είναι η "οικολογική ουτοπία". Πόλεις κάτω ή στην επιφάνεια του νερού, πόλεις σε τεράστιους πύργους ή νησιά ή μέσα σε προστατευτικές γυάλινες φούσκες είναι μερικές από τις εικόνες που θα συναντήσει κάποιος αν κάνει μια έρευνα στο ίντερνετ για τις νέες αρχιτεκτονικές ουτοπίες. Προσωπικά αν και ως οπαδός του φανταστικού, πάντα με συνέπαιρναν αυτές οι λύσεις, ποτέ δεν τις θεώρησα ιδιαιτέρως ωφέλιμες καθώς η αφέλεια της ύπαρξής τους, τους δίνει και την δυνατότητα να είναι ασαφείς, σε βαθμό που δεν προκαλεί τον προβληματισμό, μα μονάχα την φαντασία ως προς την μορφή και τη φωτογραφία.
Όμως υπάρχει μια πρόταση η οποία προσπάθησε να κρατήσει μια επαφή με το πραγματικό και τα κατάφερε. Η MASDAR (καμία απολύτως σχέση με το NASCAR race) είναι μια νέα πόλη που πρόκειται να χτιστεί απ' το μηδέν δίπλα απ' το διεθνές αεροδρόμιο του Αμπου Ντάμπι στα Η.Α.Ε. Σχεδιάζεται από τον Βρετανικό αρχιτεκτονικό γραφείο του Foster and Partners. Η πόλη θα έχει την δυνατότητα να στεγάσει 40.000 μόνιμους κάτοικους και άλλους 50.000 μετακινούμενους. Ο σχεδιασμός της πόλης έχει στηριχτεί σε αρχαίες πρακτικές που πολλές φυλές χρησιμοποιούσαν για να χτίζουν τους οικισμούς και τις πόλεις τους (ανάμεσά τους και η κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική). Έτσι για παράδειγμα, όλα τα κτήρια είναι σχεδιασμένα το ένα πολύ κοντά στο άλλο, δημιουργώντας μακρόστενους δρόμους οι οποίοι λειτουργούν ως αεραγωγοί και προσφέρουν καλή κυκλοφορία του αέρα και έτσι μείωση της θερμοκρασίας.
Πέρα από αυτό, έχουν σχεδιαστεί και μερικοί «Αιολικοί πύργοι» που δεν είναι τίποτα άλλο από κατακόρυφοι αγωγοί με ψεκαστήρες νερού, οι οποίοι βρέχουν τον αέρα, χαμηλώνοντας έτσι τη θερμοκρασία και αυξάνοντας το βάρος του. Με αυτό τον τρόπο η θερμοκρασία στο επίπεδο δρόμου διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα.
Παρακολουθώντας την ομιλία του Chris Wan, ενός από τους παλιότερους αρχιτέκτονες που δουλεύουν στο σχεδιασμό της MASDAR, άκουσα την εξής πρόταση που με έκανε για ακόμη μια φορά να συνειδητοποιήσω το βάρος των βάσεων στην αρχιτεκτονική.
«Ο σωστός σχεδιασμός της πόλης και των κτηρίων, ο προσανατολισμός και οι βασικοί άξονες, είναι που έχουν το 80% του βιοκλιματικού αντίκτυπου, όταν μιλάμε για μια πόλη με στόχο την ελαχιστοποίηση των εκπομπών του διοξιδείου του άνθρακα. Όλα τα υπόλοιπα, φωτοβολταικά, ανεμογεννήτριες κτλ.) αποτελούν μόνο την κορυφή της πυραμίδας, μιας πυραμίδας που αν δεν στηθεί σωστά, δεν μπορεί να στηριχθεί στη τεχνολογία για να πετύχει το σκοπό της.»
Η μετακίνηση των ανθρώπων στη πόλη θα γίνεται με οχήματα αυτόματης οδήγησης, που θα οδηγούν σε υπόγειους δρόμους-τούνελ, χωρίς οδηγό. Κάθε ένα από αυτά τα μίνι λεωφορεία θα βρίσκει το δρόμο του σαν τον γαίδαρο που ακολουθεί το καρότο, ακολουθώντας μια σειρά από μαγνήτες που υπάρχουν ανά μερικά μέτρα «φυτεμένοι» στο έδαφος. Το φανταστικό είναι πως τα οχήματα αυτά δεν ανήκουν στο «θα», αλλά υπάρχουν αυτή τη στιγμή στη πόλη MASDAR εκεί (όπως και δύο από τα πρωτότυπα αδερφάκια τους στο αεροδρόμιο του Heathrow στο Λονδίνο) και είναι έτοιμα να σας πάνε βόλτες.
Αυτή τη στιγμή απ' τη πόλη είναι χτισμένο το κομμάτι της πανεπιστιμιακής κοινότητας, το Masdar Institute of Science and Technology με τα κτήρια των γραφείων, των αιθουσών και της εστίας που λειτουργούν κανονικά με τους φοιτητές να δουλεύουν, εκτός των άλλων, πάνω στην ανάπτυξη των εφαρμογών και των τεχνολογιών που θα στελεχώσουν την ίδια την πόλη. Η οροφή του πανεπιστημιακού campus είναι γεμάτη με φωτοβολταικά πανέλα που προσφέρουν περισσότερη ενέργεια απ’ ότι αυτή τη στιγμή χρειάζεται η ίδια η πόλη. Μέχρι το 2013 θα έχει ολοκληρωθεί και το εντυπωσιακό κομμάτι του κέντρου με τους πυλώνες και την φωτοβολταική οροφή ενώ όλο το πρώτο κομμάτι της πόλης (PHASE 1) θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το 2015. Ολόκληρη η πόλη θα είναι έτοιμη το 2020 με 2025 και απ’ ότι φαίνεται οι ημερομηνίες θα ισχύσουν, καθώς οι επενδύσεις που γίνονται είναι τεράστιες. Είναι τυχαίο λέτε που υπάρχονυ τόσοι πρόθυμοι να βοηθήσουν αυτή τη βιοκλιματική πόλη να έρθει στη ζωή, εκεί τόσο κοντά στα κοιτάσματα πετρελαίου; Όπως και να έχει η MASDAR επιχορηγείται –τουλάχιστον από- το World wide fund for Nature (WWF) και το γκρουπ αειφόρου ανάπτυξης bioregional αν και τα βασικότερα κεφάλαια έρχονται από άλλες, πιο ανώνυμες πηγές.
Πέρα από τις φωτοβολταϊκές και αιολικές φάρμες, η MASDAR πρόκειται να φιλοξενήσει και το μεγαλύτερο εργοστάσιο υδρογόνου στο κόσμο, ενώ υπάρχουν μελέτες για να χρησιμοποιηθεί και η γεωθερμική ενέργεια της περιοχής. Βέβαια όπως τόνισε και ο Chris Wan, για να είναι μια πόλη βιοκλιματική, όση «καθαρή» ενέργεια και να προσφέρει, αν οι κάτοικοί της δεν έχουν σκοπό να βοηθήσουν, δεν πρόκειται ποτέ να τα καταφέρει. Μπορεί οι βρύσες της MASDAR να έχουν αισθητά μικρότερη ροή νερού από τις συμβατικές αλλά αν ο άνθρωπος για να πλύνει τα πιάτα ή τα δόντια του ή για κάνει ντους, αφήνει το νερό ανοιχτό, πόσο μπορεί να βοηθήσει μια βρύση; Αυτή τη στιγμή, ο αιολικός πυλώνας που βρίσκεται στη μέση της πανεπιστημιακής εστίας, είναι γεμάτος με φώτα LED σε μια χρωματική κλίμακα, τα οποία κάθε βράδυ απεικονίζουν το αντίκτυπο της κατανάλωσης του ηλεκτρικού και του νερού από τα δωμάτια της εστίας. Υπάρχει κάποιο όριο κάθε μήνα που πρέπει να διατηρείται και μάλιστα, μέσω μεμονωμένων αισθητήρων σε κάθε δωμάτιο, υπάρχει και ένα σύστημα βράβευσης του δωματίου με την χαμηλότερη κατανάλωση. Μια απίστευτα έξυπνη κίνηση προτροπής των ανθρώπων να ζουν καταναλώνοντας λιγότερα. Τώρα θα μου πείτε «Μα κύριε Καρπούζη είμαστε μεγάλοι και ώριμοι άνθρωποι και δεν χρειαζόμαστε τέτοια παιδιάστικα κόλπα για να κάνουμε το σωστό.» Επιτρέψτε μου να διαφωνήσω.
Είναι πραγματικά μια θαυμαστή προσπάθεια, και ελπίζω αυτό το πρώτο παράδειγμα μιας πλήρους οικολογικής πόλης να έχει τα αποτελέσματα που όλοι ελπίζουν να έχει. Μια ερώτηση όμως που αρνείται να μου ξεκολλήσει απ’ το κεφάλι και που δεν είχα δυστυχώς την ευκαιρία να την κάνω στον κύριο Wan, είναι γιατί να διαλέξεις να χτίσεις μια βιοκλιματική πόλη στη μέση μιας ερήμου; Δεν είναι από μόνη της αυτή η κίνηση, άντι-βιοκλιματική;
Σήμερα έχει παζάρι γύφτων κάτω από το σπίτι μου.
